Bijna iedereen gebruikt wel eens een pijnstiller. Denk bijvoorbeeld aan een paracetamol tegen de hoofdpijn. Wanneer je echter hevige (chronische) pijn hebt, is een paracetamol soms niet genoeg. Zwaardere pijnmedicatie kan dan nodig zijn om de pijn te verminderen. De (huis)arts kan je in zo’n geval bijvoorbeeld opiaten voorschrijven. Dit zijn sterke pijnstillers die vaak tijdelijk erg effectief zijn. Helaas zit er ook een keerzijde aan deze pijnmedicatie. Je kunt er namelijk verslaafd aan raken, bijvoorbeeld door verkeerd gebruik. Anesthesioloog-pijnspecialist Amin Goucham vertelt in deze blog meer over medicijnverslaving.
Wat is een medicijnverslaving?
Bij een medicijnverslaving kun je niet meer stoppen met het gebruik van bepaalde medicijnen ondanks dat dit fysieke en psychische problemen met zich meebrengt. “Bij pijnmedicatie gaat dit vooral om opiaten en opioïden,” vertelt Amin. Dit zijn hele zware pijnstillers die kunnen helpen bij chronische pijn.
Er zijn een aantal criteria waaraan je een medicijnverslaving kunt herkennen. Deze criteria zijn wereldwijd vastgesteld in de DSM-V. Dit is een handboek waarin alle psychiatrische aandoeningen beschreven staan. Het gaat om de volgende criteria:
- Vaker en meer pijnmedicatie gebruiken dan je van plan was
- Je doet pogingen om te stoppen of te minderen maar deze mislukken
- Het kost veel tijd om de pijnmedicatie te verkrijgen en te gebruiken en om hiervan te herstellen
- Je hebt een sterk verlangen om de pijnmedicatie te gebruiken
- Door het gebruik van pijnmedicatie heb je problemen op werk, school of thuis
- Je blijft de pijnmedicatie gebruiken ondanks sociale of relationele problemen
- Je moet stoppen of minderen met hobby’s, sociale activiteiten of werk door het gebruik
- Je blijft voortdurend gebruiken, ondanks eventuele gevaren
- Je blijft voortdurend gebruiken, ondanks het verergeren van lichamelijke of psychische problemen
Het DSM-V onderscheidt drie verschillende mate van verslaving en spreekt daarbij van een stoornis in plaats van een verslaving. Bij twee of drie criteria gaat het om een milde stoornis, bij vier of vijf om een gematigde stoornis en bij zes of meer om een ernstige stoornis.
Hoe kun je verslaafd raken aan pijnmedicijnen?
“Het is niet bekend op welke manier een medicijnverslaving precies ontstaat, maar je ziet het in mijn ervaring bij verkeerd gebruik. Dit is het geval wanneer het medicijn niet gebruikt wordt waar het voor is bedoeld. Een voorbeeld hiervan is wanneer mensen morfine gebruiken om te kunnen slapen bij slaapproblemen,” vertelt Amin. Hij benadrukt wel dat een medicijnverslaving anders is dan een medicijnafhankelijkheid. “Wanneer je voor langere tijd therapie hebt met opioïden, dan is het te verwachten dat je een tolerantie opbouwt en afhankelijk wordt van de medicatie. Het is in zo’n geval logisch dat je onthoudingsverschijnselen krijgt wanneer je minder van de medicatie gebruikt. Je bent dan afhankelijk van de pijnmedicatie, maar dit hoeft niet te betekenen dat je ook echt verslaafd bent en aan alle criteria voor een verslaving voldoet.”
“Trek op tijd aan de bel als jij of je omgeving denkt dat je tekenen van een verslaving vertoont”
Snel doorverwijzen
Wanneer er wel sprake is van verslaving dan is belangrijk om snel van een medicijnverslaving af te komen. “Bij DC Klinieken hebben we daarvoor wel eens samengewerkt met Jellinek,” vertelt Amin. Jellinek is een organisatie, gespecialiseerd op het gebied van verslaving. Amin vertelt hoe die samenwerking eruit zag. “We hebben toen een ketaminebehandeling gegeven aan een patiënt met chronische pijn waardoor de pijn minder werd. Hierdoor kon diegene zijn opioïden vervolgens makkelijker afbouwen tijdens een opname op de high care detox van de Jellinek.” De high care detox is een speciale opnameafdeling waar mensen ontgift worden van het middel waaraan ze verslaafd zijn door middel van intensieve medische begeleiding. Bij DC Klinieken hebben we zelf geen behandeling voor een medicijnverslaving. “In principe signaleren en diagnosticeren we vooral bij DC Klinieken wanneer er een verslaving speelt. We proberen dan eerst het middel te vervangen voor een alternatief. Omdat we zelf geen psychotherapeutische behandelingen geven, is het zaak om snel en gemakkelijk te verwijzen naar een verslavingskliniek,” vertelt Amin.
Op tijd herkennen
Volgens Amin is de impact van een verslaving aan pijnmedicatie hetzelfde als bij elke andere drug. Zowel voor jezelf, als voor de omgeving is deze impact groot. Zo wordt het met een verslaving bijvoorbeeld steeds lastiger om je dagelijkse activiteiten voort te zetten en sociale en relationele contacten te onderhouden. Het is daarom belangrijk om een medicijnverslaving zo snel mogelijk te signaleren en te behandelen. Hoe eerder je aan de bel trekt hoe beter een medicijnverslaving in eerste instantie al te voorkomen is. Amin vertelt waar je op moet letten. “Gebruik het medicijn waar het voor bedoeld is en trek op tijd aan de bel als jij of je omgeving denkt dat je tekenen van verslaving vertoont.”
Tot slot
Hoewel opiaten en opioïden effectieve pijnstillers zijn om pijn te verminderen, zit er ook een keerzijde aan. Pijnmedicatie kan namelijk verslavend zijn. Dit heeft een grote impact op jezelf en je omgeving. Of opiaten en opioïden nodig zijn, hangt af van de ernst van de klachten. Dit zal altijd samen met de arts worden bekeken. Er bestaan ook andere behandelingen bij chronische pijn. Zo bieden we bij DC Klinieken integrale pijnzorg aan. Dit bestaat uit verschillende onderdelen waaronder beweegtherapie en educatie. Hier lees je meer over onze pijnzorg.